[10.1]
Χώρα με τη μεγαλύτερη έκταση
Δίνουμε εκτός πίνακος τα εκατοστιαία (%) ποσοστά των απαντήσεων για το ποια χώρα θεωρούν οι ερωτηθέντες ή πράγματι γνωρίζουν ότι είναι η μεγαλύτερη σε έκταση από τις 15 που συνιστούν σήμερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, και παραπέμπουμε στο διάγραμμα: Αυστρία (4,15), Βέλγιο (0,49), Γαλλία (30,24), Γερμανία (17,32), Δανία (0,24), Ελλάδα (1,46), Ηνωμένο Βασίλειο (9,76), Ιρλανδία (0,73), Ισπανία (11,71), Ιταλία (1,95), Λουξεμβούργο (0,24), Ολλανδία (0,97), Πορτογαλία (1,22), Σουηδία (3,66), Φιλανδία (2,68)
Λίγοι μαθητές δίνουν τη σωστή απάντηση σε σχέση με την ευρωπαϊκή χώρα που έχει τη μεγαλύτερη έκταση. Πρόκειται για ποσοστό ίσο με 30,24% που αντιστοιχεί στη Γαλλία.
Από τις υπόλοιπες απαντήσεις ενδιαφέρουν έχουν, στη σχετική ποσοτική ταξινόμησή τους και οι εξής: Η Γερμανία βρίσκεται στη δεύτερη θέση των απαντήσεων, πράγμα που πρέπει να θεωρηθεί λογικό αφού το πληθυσμιακό και οικονομικό μέγεθος της χώρας αυτής, αλλά και η έκτασή της, δικαιολογούν μια τέτοια παρανόηση. Το ίδιο σχόλιο μπορεί να διατυπωθεί και για την Αγγλία (Ηνωμένο Βασίλειο).
Η θέση της Ισπανίας στην τρίτη θέση (6,31) είναι ικανοποιητική αφού η Ισπανία είναι πράγματι η δεύτερη σε έκταση χώρα από τις 15 αναφερόμενες χώρες. Εξάλλου το περίγραμμά της, στους συνηθισμένους σχολικούς χάρτες, είναι αρκετά πληροφοριακό για το μέγεθός της.
Ιδιαίτερο, βέβαια, σχόλιο πρέπει να γίνει για την κατάταξη της γειτονικής μας Ιταλίας, η οποία, ενώ έχει μεγαλύτερη έκταση από όση, π.χ., το ΗΒ, καταλαμβάνει χαμηλότερη θέση από αυτό, αλλά και γενικά πολύ χαμηλή θέση. Στη συνείδηση των μαθητών η Ιταλία είναι μια μικρή χώρα ή είναι αρκετά γνωστό ότι δεν είναι η μεγαλύτερη σε έκταση.
Ανάλογα, φυσικά, μπορούν να ειπωθούν και για τη Σουηδία, η οποία μάλιστα είναι τρίτη σε έκταση, ενώ στην αυθόρμητη κατάταξη έρχεται πέμπτη μετά, μάλιστα, από την τόσο μικρή σε έκταση Αυστρία. ‘Ομοια συμβαίνουν και με τη Φιλανδία. Οι μακρινές, σχετικά,αυτές χώρες, «μικραίνουν» λόγω της απόστασης που τις χωρίζει από την Ελλάδα όπου βρίσκεται ο τόπος κατοικίας του μαθητή.
Συμπερασματικά, επαληθεύεται η θέση ότι η απόσταση των χωρών, η οικονομική τους σημασία, το πληθυσμιακό τους μέγεθος διαδραματίζουν για το μαθητή ιδιαίτερο πληροφοριακό ρόλο, που αντιστρατεύεται την ορθή διδακτική γεωγραφική πληροφορία.
[10.2]
Χώρα με το μεγαλύτερο πληθυσμό
Δίνουμε και εδώ εκτός πίνακος τα ποσοστά των απαντήσεων για τη χώρα που θεωρούν οι ερωτηθέντες ως τη μεγαλύτερη σε πληθυσμό από τις 15 που συνιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, και παραπέμπουμε στο διάγραμμα: Αυστρία (3,41), Βέλγιο (0,73), Γαλλία (14,87), Γερμανία (33,66), Δανία (0,49), Ελλάδα (2,19), Ηνωμένο Βασίλειο (13,17), Ιρλανδία (0,49), Ισπανία (6,34), Ιταλία (4,15), Λουξεμβούργο (0,73), Ολλανδία (1,95), Πορτογαλία (1,22), Σουηδία (1,46), Φιλανδία (0,73).
Η σωστή απάντηση δίδεται εδώ από ελαφρά περισσότερους ερωτηθέντες, σε σχέση με την απάντηση για την έκταση, της προηγούμενης ερώτησης. Με κάπως μεγαλύτερη βεβαιότητα οι μαθητές απαντούν ότι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα είναι η Γερμανία. Η δεύτερη απάντηση είναι εύλογη, αφού στον ελληνικό πληθυσμό υπάρχει μια γενική αντίληψη «μεγέθους» (και μεγαλείου, άλλωστε, για τη Γαλλία). Το Ηνωμένο Βασίλειο κρατά δικαιολογημένα την τρίτη θέση, που διακινδυνεύουμε την υπόθεση να υποστηρίξουμε ότι θα ήταν καλύτερη, στο μυαλό των παιδιών, αν ο νησιωτικός χαρακτήρας δεν «έσφιγγε» έκταση και πληθυσμό. Διαφορετικά, το ΗΒ, με τη διάδοση της αγγλικής γλώσσας και κουλτούρας και την ιστορία του είναι, γενικά -νοητικά-, μια μέγάλη χώρα.
Και στην περίπτωση της ερώτησης-απάντησης για τον πληθυσμό η θέση της Ιταλίας είναι χαρακτηριστικά υποβαθμισμένη. Ενώ έχει, με προσέγγιση χιλιάδων, ίσο πληθυσμό με την Αγγλία (ΗΒ) αλλά και με τη Γαλλία, καταλαμβάνει σε ποσοστιαία εκτίμηση θέση χαμηλότερη (5η) και από την Ισπανία. ‘Ο,τι υποστηρίξαμε πιο πάνω για την νοητική εικόνα που έχουν οι μαθητές για την Ιταλία ως έκταση, ισχύει και εδώ. Γενικά η Ιταλία δεν εκτιμάται ως μεγάλη χώρα.
Ενδιαφέρουσα είναι βέβαια και η αντίληψη των παιδιών για τα αυστριακά μεγέθη. Και εδώ, στο ζήτημα του πληθυσμού, η Αυστρία έχει περισσότερες προτιμήσεις προβαδίσματος από χώρες μεγαλύτερές της, όπως η Ολλανδία, που είναι σχεδόν διπλάσιά της, το Βέλγιο, η Σουηδία και η Ελλάδα. Φυσικά η μη προτίμηση της Ελλάδας έγινε επειδή οι ερωτηθέντες γνώριζαν στην πλειονότητά τους ότι, στο συγκεκριμένο ερώτημα περί πληθυσμού, η σωστή απάντηση δεν αφορούσε την Ελλάδα.
[10.3]
Χώρα με τη μικρότερη αναλογία σε τηλεοράσεις και τηλέφωνα
Δίνουμε και πάλι εκτός πίνακος τα εκατοστιαία (%) ποσοστά των απαντήσεων για το ποια χώρα θεωρούν οι ερωτηθέντες ότι έχει τη μικρότερη αναλογία σε τηλεοράσεις και τηλέφωνα μεταξύ των 15 που συνιστούν σήμερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, και παραπέμπουμε στο διάγραμμα: Αυστρία (2,93), Βέλγιο (1,71), Γαλλία (0,97), Γερμανία (3,41), Δανία (6,58), Ελλάδα (5,85), Ηνωμένο Βασίλειο (2,68), Ιρλανδία (9,02), Ισπανία (1,71), Ιταλία (2,68), Λουξεμβούργο (14,15), Ολλανδία (4,40), Πορτογαλία (6,58), Σουηδία (6,58), Φιλανδία (16,10).
Μολονότι πρόκειται για δυο ανεξάρτητες ερωτήσεις που αφορούν την αναλογία σε συσκευές τηλεοράσεως (ανά χιλιάδα κατοίκων) και σε τηλεφωνικές συσκευές (επίσης ανά χιλιάδα κατοίκων), η ενοποίηση σε μια μόνο ερώτηση παραπέμπει ασφαλώς στην εκτίμηση ή γνώση του κατά πόσο είναι υψηλότερο ή χαμηλότερο το βιοτικό της κάθε χώρας. Δεδομένου μάλιστα ότι παρόμοιες πληροφορίες δεν είναι συνηθισμένες στα σχολικά βιβλία, από τους ερωτώμενους αναμένεται μάλλον μια εκτίμηση παρά μια συγκεκριμένη αποκτημένη γνώση.
Οι ανά χώρα συσσωρευμένες απαντήσεις είναι αρκετά εντυπωσιακές. Οι δύο χώρες που έχουν το προβάδισμα στις απαντήσεις είναι η Φιλανδία και το Λουξεμβούργο. Η Φιλανδία, όμως είναι, στην πραγματικότητα τρίτη σε αναλογία περισσότερων συσκευών TV και τηλεφώνου ενώ το Λουξεμβούργο βρίσκεται σε χαμηλή θέση ως προς τις τηλεοράσεις αλλά στην τέταρτη θέση (εκ των άνω) ως προς τις τηλεφωνικές συσκευές ανά χιλιάδα κατοίκων.
Η πραγματική απάντηση αφορά την Πορτογαλία, και απαντήθηκε μόνο από το 5,58% των ερωτηθέντων και μάλιστα αποδίδεται με ταυτόσημο ποσοστό με εκείνο της Σουηδίας και της Δανίας, που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των χωρών με τις περισσότερο διαδεδομένες συσκευές τηλεόρασης και τηλεφώνου. Η Σουηδία μάλιστα είναι πανευρωπαϊκά πρώτη ως προς τα τηλέφωνα.
Η περισσότερο «προστατευμένη» χώρα από τη μομφή της έλλειψης τηλεοράσεων και τηλεφώνων είναι, όπως παρατηρούμε η Γαλλία, της οποίας οι απαντήσεις προβαδίσματος έχουν συμπιεσθεί στο 0.97%. Η Γερμανία έχει, παραδόξως, αφεθεί να προσεγγίσει το 3,41% των απαντήσεων, που είναι περισσότερες από αυτές που δόθηκαν για την Αγγλία/Ιταλία και την Ισπανία.
Ως συμπέρασμα μπορεί κυρίως να εξαχθεί η παρατηρούμενη άγνοια του βιοτικού επιπέδου στις σκανδιναβικές χώρες (Φιλανδία, Σουηδία).
[10.4]
Χώρα με το υψηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα
Δίνουμε τα εκατοστιαία (%) ποσοστά των απαντήσεων στο ερώτημα ποιας χώρας, μεταξύ των 15 που συνιστούν σήμερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι κάτοικοι έχουν το υψηλότερο κατά μέσο όρο εισόδημα. Παραπέμπουμε για εποπτεία στο διάγραμμα : Αυστρία (3,41), Βέλγιο (6,58), Γαλλία (4,63), Γερμανία (28,05), Δανία (1,95), Ελλάδα (4,15), Ηνωμένο Βασίλειο (10,00), Ιρλανδία (0,73), Ισπανία (2,19), Ιταλία (5,85), Λουξεμβούργο (6,58), Ολλανδία (1,95), Πορτογαλία (1,46), Σουηδία (4,88), Φιλανδία (1,71). Για τη σύγκριση απαντήσεων και πραγματικών δεδομένων βασιζόμαστε στη μνημονεύομενη έκδοση Eurostat σελ.42.
Χώρα με πλουσιότερους κατοίκους θεωρείται, όπως παρατηρούμε, η Γερμανία και με μεγάλη υπεροχή σε σε χέση με όλες τις άλλες. Εξάλλου τις ελάχιστες προτιμήσεις συγκεντρώνει η Ιρλανδία. Η Αγγλία έρχεται δεύτερη ενώ μια ομάδα χωρών (Βέλγιο, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Σουηδία) βρίσκεται στη ζώνη του 4-7% των προτιμήσεων.
Ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ των δεδομένων της προηγούμενης σειράς απαντήσεων που αφορούσε τη μικρότερη αναλογία σε τηλεοράσεις και τηλέφωνα βρίσκεται ίσος με -0,23, πράγμα που δηλώνει γενικά ότι υπάρχει κάποια συμπληρωματικότητα μεταξύ των απαντήσεων των δύο ερωτήσεων: όσες χώρες θεωρείται ότι έχουν χαμηλό βιοτικό επίπεδο δεν έχουν κατοίκους με υψηλό εισόδημα. Ωστόσο ο κανόνας αυτός δεν εφαρμόστηκε αυθόρμητα παντού γι’αυτό και ο αρνητικός συντελεστης συσχέτισης δεν προσεγγίζει τη μονάδα.
Το Λουξεμβούργο, που χαρακτηρίζεται από το υψηλότερο κατά κεφαλή εισόδημα σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ, Purchasing Parity Power), βρίσκεται σε πολύ καλή θέση (2η μαζί με το Βέλγιο) αλλά συγκεντρώνει μόνο 6,58% των απαντήσεων.
Παρατηρούμε πάλι ότι η Ιταλία και η Αγγλία (ΗΒ) βρίσκονται σε σχέση απαντήσεων αντίστροφη από την πραγματική. Γενικά η Αγγλία είναι εδώ εξαιρετικά υπερτιμημένη.
Τέλος η Ελλάδα, η οποία έχει τη θεωρητικά τελευταία θέση στην πραγματική κατάταξη των ευρωπαϊκών χωρών σύμφωνα με το κατά κεφαλήν εισόδημα τους ανηγμένο σε ΜΑΔ, βρίσκεται προτιμημένη σε σχέση με όλες τις μικρές ευρωπαϊκές χώρες (Αυστρία, Δανία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Φιλανδία) καθώς και ως προς την Ισπανία.
[10.5]
Χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία αγροτικού πληθυσμού
Δίνουμε τα εκατοστιαία (%) ποσοστά των απαντήσεων στο ερώτημα για την αναλογία «γεωργών, κ.λπ.», δηλαδή, γενικά, αγροτικού πληθυσμού στις 15 χώρες, που συνιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παραπέμπουμε για εποπτεία στο διάγραμμα : Αυστρία (0,73), Βέλγιο (1,95), Γαλλία (2,68), Γερμανία (1,46), Δανία (2,93), Ελλάδα (29,27), Ηνωμένο Βασίλειο (0,49), Ιρλανδία (2,93), Ισπανία (7,80), Ιταλία (3,17), Λουξεμβούργο (0,49), Ολλανδία (21,71), Πορτογαλία (6.10), Σουηδία (1,22), Φιλανδία (2,93). Για τη σύγκριση απαντήσεων και πραγματικών δεδομένων βασιζόμαστε στη μνημονεύομενη έκδοση Eurostat σελ.22 και 147.
’Ενα μεγάλο σχετικά ποσοστό ερωτηθέντων συμφωνεί με την ιδέα ότι η περισσότερο αγροτική χώρα είναι η Ελλάδα, πράγμα το οποίο, σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ωστόσο το ποσοστό προτιμήσεων/γνώσεων είναι σχετικά χαμηλό, αφού λιγότεροι από έναν στους τρεις μαθητές διαισθάνονται ή γνωρίζουν την οικονομική αυτή αλήθεια για τη χώρα μας.
Η δεύτερη σε προτιμήσεις χώρα είναι η Ολλανδία, πράγμα που πρέπει να αποδοθεί στη συχνή αναφορά των γαλακτοκομικών και ανθοκομικών προϊόντων της χώρας αυτής, στο ελληνικό εμπορικό περιβάλλον. Ωστόσο η εκτίμηση αυτή είναι εσφαλμένη αφού η Ολλανδία είναι δέκατη ως προς τον αγροτικό πληθυσμό χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εξαιρετικά επιτυχής φαίνεται ότι είναι η εκτίμηση για την Αγγλία (ΗΒ) η οποία προσελκύει το 0,49% των προτιμήσεων μαζί με το Λουξεμβούργο.
[10.6]
Χώρα με τη μεγαλύτερη ανεργία
Δίνουμε τα εκατοστιαία (%) ποσοστά των απαντήσεων στο ερώτημα για την αναλογία ανέργων, δηλαδή, για το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας στις 15 χώρες, που συνιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παραπέμπουμε για εποπτεία στο διάγραμμα : Αυστρία (2,68), Βέλγιο (2,44), Γαλλία (9,51), Γερμανία (6,83), Δανία (1,71), Ελλάδα (33,90), Ηνωμένο Βασίλειο (5,85), Ιρλανδία (1,22), Ισπανία (4,63), Ιταλία (3,90), Λουξεμβούργο (1,70), Ολλανδία (1,95), Πορτογαλία (2,44), Σουηδία (2,68), Φιλανδία (3,66).
Χαρακτηριστικό των απαντήσεων είναι, φυσικά, το προβάδισμα που δίνεται στην Ελλάδα για το ζήτημα της ανεργίας. Δεχόμαστε για τη χώρα μας ότι δεν χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό ανεργίας και οπωσδήποτε ότι δεν είναι αυτή, ανάμεσα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, που έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας. Ωστόσο η έννοια της ανεργίας είναι πολύ διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια. Το πλανώμενο φάσμα της ευαισθητοποιεί τους νέους και δικαιολογείται οποιαδήποτε υπερβολική εκ μέρους τους εκτίμηση.
Η δεύτερη θέση, που δίνεται στη Γαλλία, οφείλεται μάλλον στις κινητοποιήσεις των εργαζομένων της χώρας αυτής κατά την περίοδο προώθησης του ερωτηματολογίου, (Δεκέμβριος 1995).
Τέλος είναι εντυπωσιακό ότι η χώρα που επί δεκαετίες τώρα, χαρακτηρίζεται από με γάλο ποσοστό ανεργίας, η Ισπανία, αγνοείται στις εκτιμήσεις των ερωτηθέντων.
[10.7]
Χώρα με το μικρότερο (ρυθμό) ποσοστό γεννήσεων
Η απάντηση που δόθηκε στο ερωτηματολόγιο με ταυτόσημο τρόπο από τους περισσότερους μαθητές και μαθήτριες αφορά την επισήμανση της ευρωπαϊκής χώρας με το μικρότερο ποσοστό γεννήσεων. Το 44,36% των παιδιών, εκτιμά ότι αυτή είναι η Ελλάδα.
Αναλυτικά, έχουμε τα εξής δεδομένα, για τα οποία παραπέμπουμε για εποπτεία στο διάγραμμα : Αυστρία (2,93), Βέλγιο (4,88), Γαλλία (2,19), Γερμανία (4,39), Δανία (2,44), Ελλάδα (44,36), Ηνωμένο Βασίλειο (2,44), Ιρλανδία (2,44), Ισπανία (1,46), Ιταλία (1,46), Λουξεμβούργο (5,61), Ολλανδία (3,90), Πορτογαλία (1,71), Σουηδία (2,93), Φιλανδία (3,17).
Σύμφωνα με την αντίληψη των παιδιών, η Ελλάδα αντιμετωπίζει κάποιου είδους δημογραφικό πρόβλημα (υπογεννητικότητα) ενώ όλες οι υπόλοιπες 14 ευρωπαϊκές χώρες δεν αντιμετωπίζουν.
Είναι ευτύχημα ότι η νεολαία έχει πληροφορηθεί τη δημογραφική κατάσταση της χώρας μας και μάλιστα καλύτερα από οτιδήποτε άλλο (όπως φαίνεται από τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο). Είναι όμως εξίσου δυσάρεστο το γεγονός ότι εκτιμά ότι το πρόβλημα αυτό αφορά μόνο την Ελλάδα και όχι και άλλες κοινωνίες.
Δεν θα επιμείνουμε στο γεγονός ότι, σε προσεγγίσεις πρώτου δεκαδικού, σύμφωνα με την πηγή μας (Eurostat, σελ. 138), η Ελλάδα καταλαμβάνει την τρίτη θέση σε υπογεννητικότητα μαζί με τη Γερμανία μετά την Ιταλία και την Ισπανία που αγνοήθηκαν στις απαντήσεις. Θα επισημάνουμε όμως το γεγονός ότι το πρόβλημα παρουσιάζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και πολλούς φορείς ως εθνικό χαρακτηριστικό (εξού και οι απαντήσεις κατά συσσώρευση) ενώ βέβαια αποτελεί γενικότερο χαρακτηριστικό των κοινωνιών -όχι των επιμέρους ατόμων- που εκτιμούν ως δυσβάσταχτο το κόστος των νέων ανθρώπινων υπάρξεων σε σχέση με την αξία τους. Σ’αυτές ανήκει και η ελληνική κοινωνία της οποίας η υπογεννητικότητα δεν αποτελεί ιδιοτυπία αλλά συμμόρφωση με τους κανόνες «κόστους/οφέλους». Το ζήτημα είναι εξαιρετικά ευρύ. Κλείνουμε όμως το σχόλιό μας υποστηρίζοντας απλά ότι το θέμα θα έπρεπε να αποτελεί ένα βαθύ και εκτεταμένο σχολικό αντικείμενο.
